Fikri Sınai Mülkiyet Hakları Nedir ?
Fikri sınai mülkiyet; bir kişi veya kuruluşa ait olan her türlü fikrin, ürün ya da çıktılarıdır.
Söz konusu kişi ya da kuruluş sonradan bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.
Böylece hem fikrin koruması hem de kontrolünün elde tutulması sağlanmaktadır.
Fikri haklar çeşitli yöntemlerle korunmaktadır. Marka Tescili, Endüstriyel Tasarım, Telif, Patent–Faydalı Model gibi…
BULUŞ NEDİR
Patent dilinde bir buluş, genellikle teknik bir sorunun, yeni ve yaratıcı bir çözümü olarak tanımlanır. Bu tamamen yeni bir cihazın, ürünün, yöntemin veya sürecin yaratılması veya bilinen bir ürünün veya sürecin sadece aşamalarından birinin geliştirilmesi de olabilir.
Buluşların patentle korunabilmesi için;
1)yeni olması (başvurudan önce yayınlanmamış veya kamuya açıklanmamış olması),
2)bir buluş basamağı içermesi (buluşun ait olduğu teknik alanda uzman bir kişinin bilgisi dahilinde olmaması)
3)sanayiye uygulanabilir olması (birden çok üretilebilir olması) gerekmektedir.
Buluş, teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne ilişkin, teknik özelliği olan fikir ürünüdür. Aynı teknik problemin her farklı çözümü farklı bir buluştur.
PATENT-FAYDALI MODEL
Buluş, teknik niteliğe haiz olmalıdır. Aksi takdirde sadece soyut ve kavramsal düzeyde bir önermeden bahsedilebilir. Teknik nitelik ürünün fiziksel niteliklerinden, faaliyetin niteliğinden ya da teknik nitelikte olmayan bir faaliyette teknik araçların kullanılmasından kaynaklanabilir. Buluş bazen yepyeni bir cihaz, ürün, yöntem veya prosesin yaratılması, bazen de bilinen bir ürün veya proseste yapılan ilerlemeye dönük bir iyileştirmedir.
Yani kısaca BULUŞ; tekniğin bilinen durumunun aşılması ise PATENT / geliştirilmesi ise FAYDALI MODEL'dir.
Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur. Patent verilerek korunabilir bir buluş olup olmadığı konusundaki değerlendirme, buluşun; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve bir buluş basamağı içermek ölçütleri açısından incelenmesinden ayrı yapılmalıdır. Avrupa Patenti Sözleşmesi’nin 52 (1) maddesi hükmüne göre her şeyden önce bir buluş olmalı, daha sonra bu buluş, patent verilebilmesi için gerekli ölçütleri karşılamalıdır.
PATENT
Yeni bir yol oluşturan veya bir problemi çözen ürün veya süreç olarak adlandırılan bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur. Patent verilerek korunabilir bir buluş olup olmadığı konusundaki değerlendirme, buluşun; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve bir buluş basamağı içermek ölçütleri açısından incelenmesinden ayrı yapılmalıdır.
Patent, endüstride en güçlü rekabet silahıdır. Patent ile alınan tekel hakkı patent sahibine eşsiz bir rekabet artısı sağlar. Bu nedenle patent hem bilimsel çalışmaların hem de endüstrinin gelişmesinde rekabet yolu ile ayrıca rol oynamıştır.
Patent Kriterleri
Tekniğin bilinen durumunu aşan, teknolojiyi ileriye taşıyan, "konuda uzman bir kişinin kolayca düşünüp uygulamaya koyamayacağı" bir nitelikte olmalıdır.
Buluşun yeni sayılabilmesi için, patent başvurusundan önce tüm dünya üzerinde yazılı, sözlü ya da başka bir şekilde kamuya açıklanmamış olması gerekir.
-
Sanayiye uygulanabilirlik
Buluşun tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir.
Neden Patent ?
Patent, buluş sahibine, buluşunun kullanımına ilişkin belirli bir süre boyunca haklar sağlayan ve devlet tarafından verilen bir belgedir ve alternatifi bulunmamaktadır.
-
Tekel olma hakkı sağlamaktadır.
-
Yayın basamağı ile teknik bilginin yaygınlaşmasını destekler.
-
Ekonomik ve teknolojik gelişmeyi destekler.
-
Rekabet gücünü arttırır.
-
Akademik kariyer sürecinde ve nihai tüketici gözünde prestij sağlar. Akademik Teşviklerde; (U.A.P:90 U.P:60 F.M:40 )
-
Buluş sahibi ile yatırımcıyı bir araya getirerek yeni teknolojileri insanlığın hizmetine sunar.
-
Yeni teknolojiyi kazanca dönüştürme imkanı verir.
Patent Sahibi Olmak !
PATENT SAHİBİNİN HAKLARI
Başkaları, buluş sahibinin izni olmadan patentli bir ürünü
Ø Üretemez
Ø Kullanamaz
Ø Satamaz
Ø Lisans haklarını genişletemez
Ø İthal ya da ihraç edemez
Patent sahibinin bu faaliyetleri engelleme hakkı vardır.
Patentlenemez Buluşlar
-
Tedavi & Teşhis Usulleri
-
Bitki & Hayvan Çeşitleri
-
Kamu Düzeni ve Genel Ahlaka Aykırılık
FAYDALI MODEL
Yeni buluşları korumak için verilen bir başka belge türü de Faydalı Model Belgesi'dir. Faydalı model belgesi ile patent arasında, belgelendirme, inceleme ve değerlendirme şekli bakımından fark vardır.
Daha önce kimse tarafından bilinmeyen bir ürün ortaya çıkaran, var olan bir üründe geliştirme ortaya koyarak üretimde veya işleyişte yenilik sağlayan, bulan icat eden kişiye, icada konu ürünü belirli bir süre ile üretme, kullanma, satma, ihraç veya ithal etme hakkını elde etme sürecine faydalı model denir. Faydalı model belgesi verilerek sağlanan koruma, patente kıyasla daha kısa sürelidir. Buluşa patent ya da faydalı model belgesi verilmesi ile ilgili tercihi buluş sahibi yapmaktadır.
Bir buluşun Faydalı Model verilerek korunabilmesi için gerekli kriterler.
1- Yenilik; Başvuru yapılmadan önce başkaları tarafından yazılı, sözlü ya da uygulanarak açıklanmamış olmak anlamında mutlak yeniliktir.
2- Sanayiye uygulanabilirlik; Buluşun tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir.
PATENT VE FAYDALI MODEL ARASINDAKİ FARKLAR
1- Faydalı Modelde, tekniğin bilinen durumunun aşılması kriteri aranmaz,
2- Koruma süreleri farklıdır,
3- Araştırma ve inceleme işlemlerinin olmaması nedeniyle patent verilmesine oranla faydalı model belgesinin verilmesi, hem zaman hem de masraf açısından daha elverişlidir.
BULUŞ; tekniğin bilinen durumunun aşılması ise PATENT / geliştirilmesi ise FAYDALI MODEL'dir.
ENDÜSTRİYEL TASARIM TESCİLİ
Tasarımı kısaca özetlemek gerekirse; Var olan bir ürünün bütünü veya bir bölümünün şekli, biçimi, renkleri, çizgileri, yapısal özellikleri, üzerindeki süslemelerinin insanlar tarafından algılanması, bu algılar sebebi ile oluşan farklılıklardır.
Tasarım hemen her ürün için söz konusudur. Yani mobilyadan, içinde yaşanılan mekânlara kadar her şeyde tasarım yapılabilir. Endüstriyel tasarım ise tasarlanan ürünün; tüketicinin ihtiyaçlarına uygun, estetik kaygılar taşıyan, kullanma kolaylığı ve işlevsel olan, satılabilir, minimum maliyet ve maksimum fayda gibi kriterleri göz önünde bulundurarak yapılan tasarımlardır.
Endüstriyel Tasarım Tescilinin genel bir tanımı yapmak gerekirse; üretilen ve birbirinin yerine ikame edilebilecek olan ürünlerin, şekil, ölçü, renk, biçim, ambalaj, kullanım şekli, yapısal farklılıklarını da göz önünde bulundurarak, ürünlerin birbirlerinden ayırt edilebilir özelliklerini, tasarımların birbirlerinden ayırt edilebilmelerini sağlamak ve yapılan tasarımları korumak için uygulanan tescil yöntemidir.
Koruma kapsamı dışında tutulan tasarımlar nelerdir?
-Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlar,
-Teknik fonksiyonunun gerçekleştirilmesinde tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar,
-Kamu düzeni ve ya genel ahlaka aykırı tasarımlar,
-Tasarlanan ve ya tasarımın uygulandığı ürünü başka bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek yahut bağlayabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarımlar koruma kapsamı dışındadır.
MARKA NEDİR
Marka bir şirketin, işletmenin, özel veya tüzel bir kurum veya kuruluşun hizmetlerini, ürettiği mallarını, diğer şirket ve işletmelerden ayırt eder. Şahıs isimleri, kelimeler, şekil ve harfler, sayılar, üretilen malların biçimi veya ambalajı gibi ayırt edici özelliklere sahip çizilebilen, görüntülenebilen veya buna benzer şekillerde ifade edilebilen, baskı yoluyla çoğaltılan ve yayınlanabilen her türlü işarettir marka.
Markalar üzerinde bulundukları ürünün, hizmetin ayırt edici özelliğidir. Kaliteli, güçlü, ayırt edici özelliği yüksek, algıda seçiciliği tetikleyebilecek, ürünün adı haline gelebilecek (örneğin bütün firmalar tıraş bıçağı üretir ama hemen tüm erkekler marketten tıraş bıçağı değil Gilette “Jilet” satın alır. Veya bayanlar maskara istemezler “Rimel” satın alırlar.) markalar ürünün önüne geçebilmekte ve o ürünün her şeyi olmaktadır. Bu da sattığımız ürünün üzerine koyduğumuz markayı çok değerli hale getirmektedir. Bu nedenle markanıza sahip çıkmanız ve markanızı koruma altına almanız çok ama çok önemlidir. MARKA PARMAK İZİNİZDİR
ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYASI
Entegre devre topografyası, devreyi meydana getiren ve üç boyutlu dizilişi gösteren, üretim maksadıyla yapılmış ve belirli bir formda sabitlenmiş görüntüler silsilesi olup, entegre devrenin üretiminin herhangi bir diliminde yüzeyin tamamının veya bir bölümünün görüntüsüdür.
Hangi tür entegre devre topoğrafyaları tescil edilerek koruma kapsamında değerlendirilir?
Yapılacak bir başvuruda dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri,
entegre devre topoğrafyası tescilinin, topoğrafyanın dayandığı içerik, işlem süreci, sistem, teknik ve ya topoğrafyanın kendisi dışında topoğrafyada sabitlenmiş bilgiye uygulanmamasıdır. Dolayısıyla topoğrafyanın kendisi hariç entegre devredeki bir yenilik, buluş kapsamında ise patent ve ya faydalı model belgesine ve ya tasarım olarak endüstriyel tasarıma konu olabilir. Ayrıca bu korumadan yararlanma; yapısında koruma altına alınmış bir entegre devre topoğrafyası bulunduran entegre devrenin, herhangi bir üründe kullanılıp kullanılmamasına bağlı değildir. Yani sadece tasarım ile uğraşan ancak üretim yapmayan birisi de tescil başvurusunda bulunabilir.
COĞRAFİ İŞARET
Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeden kaynaklanan bir ürünü tanımlayan ya da kalitesi, ünü ve ya diğer karakteristik özellikleri itibariyle coğrafi kaynağına atfedilebilen bir bölgeyi işaret eden sınai mülkiyet hakkıdır.
Bir yörenin herhangi bir ürünü, meyvesi, taşı, madeni diğer yörelerde üretilenlerden faklı olabilir ve ya bir yörede üretilen halı, kilim, kumaş, çini vb herhangi bir nedenle ün kazanmış olabilir. Tüketiciler söz konusu yöre adıyla satılan ürünleri o yörenin adına duydukları güvenle, aynı türdeki diğer ürünlere tercih edebilirler.
Bu anlamda coğrafi işaretler, geleneksel bilginin bir ürün gibi şekillendirildiği, paketlendiği, alındığı ve satıldığı bir boyuttadır; ürünün kalitesi, geleneksel üretim metodu ve coğrafi kaynağı arasında kurulan sıkı bağı simgeleyen bir güvencedir.
•Bu sebeplerden dolayı coğrafi işaret tescili ile kayısı için Malatya, kaymak için Afyon ve çay için Rize ibarelerinin kullanması ve kalitelerinin belirtilmesini kaynak göstererek kendi isimlerini koruma altına almaktadır.
•Bu tür tescil işlemlerinde yöreler ve şehirler kendi isimlerini korudukları gibi şehirlerinde üretilen ürünlerine garanti sunmaktadır.
Coğrafi sınırları belirlenmiş yer ile söz konusu coğrafi yerin insan faktöründen ya da doğasından kaynaklanan bir özelliğe sahip olan ve bu özellikleri itibariyle bölgeyle özdeşleşmiş ürünlerin üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümüyle bu yöre, alan ve ya bölge sınırları içinde yapılması ürünün “menşe adını” belirtir. Menşe adı, menşe adına konu ürünün tamamı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir. Çünkü ürün, niteliklerini ancak ait oldukları yöre içinde üretildiği takdirde kazanabilir. Bu tür ürünlere örnek olarak Eskişehir Lületaşı örnek olarak verilebilir.
Mahreç işaretleri ise, her zaman belirli bir nitelik ve kalite ile bağlantılı olmadan herhangi bir ürünün coğrafi olarak kaynaklandığı yeri ( ülke, bölge, yöre, şehir) gösterir. Mahreç işaretine konu olan ürünün özelliklerinden en az birinin, o yöreden kaynaklanmaması şartıyla yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur. Bu tür ürünlere Isparta Halısı örnek verilebilir. Bu ürünlerin nitelikleri, kalitesi, ünü ve diğer özellikleri belirli bir coğrafi yere ait doğal hammadde ya da beşeri unsurlara dayalı işlemlerden kaynaklanan özellikler taşır. Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır.
Coğrafi işaretlerin diğer sınai mülkiyet haklarından üstünlüğü tek bir üreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü birden korumasıdır. Çünkü coğrafi işaret alansal, yöresel, bölgesel, ülkesel genelliğe, bir anlamda anonimliğe sahip olup, sağladığı hak belli bir kişiye ve ya bazı kişilere bağlanamaz.
Coğrafi işaret olarak tescil edilemeyecek işaretler nelerdir?
- Ürünün öz adı olmuş adlar ve işaretler,
- Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitki türleri, hayvan soyları ve ya benzer adlar,
- Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı işaretler,
- Paris Sözleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü’nü kuran anlaşmaya üye ülkelerde korunmayan ve ya koruması sona ermiş ve ya kullanılmayan adlar ve işaretler,
Coğrafi işaret olarak tescil edilemeyecek işaretlerdir.
